CIT ADNODDAU

Arolygu o'r Awyr

Cylchlythyr

Cyflwyniad

Mae ffotograffiaeth o’r awyr yn parhau’n ffordd bwerus o gofnodi a darlunio tirweddau Cymru ac Iwerddon. Mae’r persbectif o’r awyr yn darparu golygfa o’r dirwedd a chyd-destun y safle, y blociau adeiladu ar gyfer nodweddion eang y dirwedd a dealltwriaeth o’r dirwedd hanesyddol. Mae’r lluniau o’r awyr yn ffordd bwerus o edrych ar safleoedd a thirweddau, ac i fathau penodol o safleoedd (e.e. olion cnydau) dyma’r unig ffordd effeithiol o ddarganfod henebion a’u cofnodi. Fel rhan o CHERISH, mae ffotograffiaeth o’r awyr yn gofnod ar unwaith o gyflwr safleoedd arfordirol sy’n erydu, ac mae’n galluogi arolygu arfordiroedd rhanbarthol cyfan yn gyflym yn dilyn stormydd. Y tu hwnt i’r defnyddiau archaeolegol ar gyfer cofnodi yn ystod prif archwiliadau, dehongli a mapio, maent yn darparu deunyddiau rhagorol ar gyfer addysgu ac enghreifftio.
Olion cnydau o Littlegrange, Iwerddon, yn ystod arolygon o’r awyr CHERISH ym mis Mawrth 2019.
Olion cnydau o Littlegrange, Iwerddon, yn ystod arolygon o’r awyr CHERISH ym mis Mawrth 2019.
Mae gan ddefnydd o ffotograffiaeth o’r awyr mewn archaeoleg hanes sy’n ymestyn yn ôl mwy na 100 mlynedd ac mae’n cael ei gydnabod fel un o’r ffyrdd mwyaf effeithiol o gofnodi safleoedd a thirweddau. Mae archifau o ffotograffau o’r awyr yn ffynhonnell gyfoethog ar gyfer adnabod henebion anhysbys fel arall a gallant ddarparu cofnodion unigryw o dirweddau a safleoedd sydd wedi cael eu newid neu eu dinistrio, tra mae ffotograffiaeth o’r awyr yn darparu dull o gofnodi yn ystod prif archwiliadau archaeolegol. Ceir tri dull o dynnu ffotograffau o’r awyr; i ddechrau arolygu rheolaidd i dynnu llun ardal benodol o dir (e.e. tynnu llun fertigol o’r ardal, fel rheol ar gyfer cynllunio / cartograffeg / gwybodaeth filwrol) ac yn ail archwiliadau archaeolegol gan arsylwr yn yr awyr sy’n tynnu lluniau gwrthrychau a welir ac sydd o ddiddordeb. Y trydydd dull, sy’n arloesi mwy diweddar, yw defnyddio dronau neu Gerbydau Awyr Heb Oruchwyliaeth (UAVs) i gynnal arolygon lleol o’r awyr ar safleoedd ac adeiladau hanesyddol.

Ffotograffiaeth o’r awyr

Toby Driver yn cynnal arolwg o’r awyr o awyren ysgafn ar hyd arfordir Wexford
Toby Driver yn cynnal arolwg o’r awyr o awyren ysgafn ar hyd arfordir Wexford
Defnyddir archwiliadau o’r awyr yn eang ym mhob cwr o’r byd ac mae’n rhan o ddisgyblaeth ehangach ‘synhwyro o bell’ gan arolygu archaeoleg yn y dirwedd heb ei chyffwrdd, fel y byddai rhywun wrth gloddio. Mae ‘archaeoleg o’r awyr’ yn cynnwys amrywiaeth eang o weithgareddau arolygu a chofnodi, o arsylwi’r dirwedd oddi uchod a thynnu lluniau i ddehongli a mapio safleoedd o’r ffotograffau sy’n cael eu tynnu. Mae ffotograffiaeth o’r awyr sy’n cael ei chofnodi o awyren adain sefydlog yn parhau’n un o’r adnoddau mwyaf pwerus i gofnodi a monitro treftadaeth arfordirol Cymru ac Iwerddon. Mae ffotograffau o’r awyr ‘lletraws’ a dynnir ar ongl i’r ddaear yn rhoi golygfa fwy realistig o’r dirwedd o safleoedd a henebion. Mae ffotograffau o’r awyr ‘fertigol’ yn cael eu tynnu gan edrych yn syth i lawr ac yn debycach i fap.
Mae cynnal arolygon gan ddefnyddio awyrennau ysgafn yn golygu y gellir archwilio cannoedd o filltiroedd o’r arfordir yn ystod cyfnodau o ddim ond 3 i 4 awr. Mae’r persbectif o’r awyr yn helpu i esbonio cynllun henebion cymhleth, neu ddangos nodweddion ar safle a all fod o’r golwg neu’n anodd cael mynediad atynt ar y ddaear.
Arfordir Waterford yn erydu yn Tramore yn ystod taith fonitro gan CHERISH, Medi 2017.
Arfordir Waterford yn erydu yn Tramore yn ystod taith fonitro gan CHERISH, Medi 2017.
Bydd amseriad yr hedfan yn amrywio gyda’r tymhorau. Mae’r gaeaf a’r gwanwyn yn ddelfrydol ar gyfer tynnu lluniau henebion gwrthgloddiau, pan mae llystyfiant isel a golau gwan yn galluogi gweld holl fanylder y safle. Mae golau fflat ac amodau cymylog yn cael eu ffafrio ar gyfer cofnodi henebion ar gyfer modelu 3D Strwythur o Symudiad. Gall hedfan mewn sychdwr yn ystod yr haf ddatgelu ‘olion cnydau’ elfennau coll neu wedi’u claddu ar safle archaeolegol, gydag eglurder nodedig yn aml.
Arolygu drwy’r môr: rîff Sarn Padrig oddi ar arfordir Gwynedd, Cymru, i’w weld o’r awyr yn ystod archwiliad haf. Mae’r rîff yn safle i longddrylliadau hanesyddol niferus.
Arolygu drwy’r môr: rîff Sarn Padrig oddi ar arfordir Gwynedd, Cymru, i’w weld o’r awyr yn ystod archwiliad haf. Mae’r rîff yn safle i longddrylliadau hanesyddol niferus.
Mae digon i’w weld wrth hedfan dros y parth arfordirol, rhynglanwol a morol. Yn ogystal â’r archwiliad ar gyfer, a darganfod, trapiau pysgod carreg a phren llongddrylliadau a llongau moel, gellir ymestyn y chwilio’n llwyddiannus am gryn bellter oddi ar y lan drwy foroedd bas ar ddyddiau llonydd iawn pan mae’r dyfroedd arfordirol yn nodedig o glir efallai. Mae hyn yn arbennig o bwysig ar gyfer cofnodi llongddrylliadau a all ddangos yn dda yn erbyn gwelyau môr tywodlyd.
Mae ffotograffau a dynnir wrth i CHERISH arolygu safleoedd archaeolegol arfordirol sy’n erydu’n gofnod o gyflwr heneb ar gyfer y dyfodol, gan alluogi cymharu â ffotograffau o’r awyr hanesyddol a dynnwyd o’r 1940au ymlaen a chofnodi newid yn y dyfodol. Hefyd mae meddalwedd bwerus yn galluogi tynnu lluniau unigol o’r awyr o drôn neu awyren ysgafn o amgylch safle a’u cyfuno’n fodel cylchdroi 3D manwl gywir (proses a elwir yn Strwythur o Symudiad).

Olion cnydau

Darlun o sut mae gwahanol olion cnydau’n ymddangos wrth i gyfradd y tyfiant gael ei heffeithio gan bresenoldeb nodweddion archaeolegol.
Darlun o sut mae gwahanol olion cnydau’n ymddangos wrth i gyfradd y tyfiant gael ei heffeithio gan bresenoldeb nodweddion archaeolegol.
Pan mae nodweddion archaeolegol yn cael eu claddu gallant effeithio ar gyfradd tyfiant y cnydau uwch eu pen. Mae presenoldeb nodweddion fel sylfeini waliau wedi’u claddu neu arwynebau llawr cywasgedig yn arwain at lai o ddyfnder yn y pridd a lefelau lleithder is na’r tir o amgylch. Mae’r cnydau yn union uwch ben y nodweddion hyn yn tueddu i fod â chyfraddau tyfiant is o gymharu â’r planhigion uwch ben dim gweithgarwch archaeolegol, gan arwain at “olion cnydau negatif”.
I’r gwrthwyneb, lle mae ffosydd, pyllau neu nodweddion eraill sydd wedi’u cloddio yn yr is-bridd yn cael eu llenwi dros amser, mae’r cynnydd cymharol yn nyfnder y pridd a’r potensial i ddarparu lleithder pridd cynyddol yn galluogi’r cnydau uwch ben i dyfu’n dalach ac aeddfedu’n hwyrach na’r planhigion o’u cwmpas, gan greu “olion cnydau positif”. Mae olion cnydau negatif a phositif yn haws eu gweld o’r awyr ac fel rheol maent i’w gweld yn ystod cyfnodau o sychdwr pan mae’r cnydau dan straen fwyaf.
Olion cnwd o feddrod o’r Oes Efydd Gynnar yng Ngoginan, gorllewin Cymru.
Olion cnwd o feddrod o’r Oes Efydd Gynnar yng Ngoginan, gorllewin Cymru.

Olion priddoedd

Darlun o sut mae gweithgarwch dynol yn tarfu ar archaeoleg ym mhroffil y pridd, gan arwain at ymddangosiad marciau pridd.
Darlun o sut mae gweithgarwch dynol yn tarfu ar archaeoleg ym mhroffil y pridd, gan arwain at ymddangosiad marciau pridd.
Dros amser mae gan weithgarwch dynol botensial i darfu ar broffil pridd lleol. Wrth i bobl gloddio pyllau neu ffosydd yn y pridd neu gyflwyno strwythurau carreg newydd, gallant effeithio ar ymddangosiad y pridd ar yr wyneb. Mae nodweddion fel pyllau a ffosydd, dros amser, yn cael eu llenwi gan ddeunydd sydd yn aml yn wahanol o ran natur i’r pridd o amgylch heb unrhyw darfu, gan gynnwys gwahaniaethau mewn gwead (e.e. maint grawn) neu liw. Gall strwythurau wedi’u claddu, fel waliau a cherrig cywasgedig, ddod i’r wyneb wrth aredig ac yn aml maent yn fwy llachar na’r pridd o’u hamgylch. Mae olion priddoedd yn bresennol fel rheol ar ôl aredig yn yr hydref neu’r gwanwyn.

Cynnwys Cysylltiedig

Other Activities

Read More →

Fideos

Archaeoleg o’r Awyr

Cylchlythyr

Other Videos

Read More →

Fideos

Stacks, cliffs & cauldrons of Castlemartin

Cylchlythyr

Other Videos

Read More →

Blogiau

Staciau, Clogwyni a Chrochanau

Cylchlythyr

Yn ôl at y gwaith maes

Mae epidemig y Coronafeirws wedi gwneud 2020 yn flwyddyn anarferol ac anodd i filiynau o bobl. Ynghyd â'r rhan fwyaf o sefydliadau eraill, dechreuodd staff y Comisiwn Brenhinol yng Nghymru, sy'n arwain Prosiect CHERISH, weithio gartref ym mis Mawrth 2020. Ailddechreuodd y gwaith maes blaenoriaeth ym mis Awst, gyda phob tasg yn gofyn am achos busnes cadarn ac asesiad risg manwl.

 

Ganol mis Awst cymeradwywyd gwaith maes monitro Tîm CHERISH o'r Comisiwn Brenhinol ar Safle Tanio Castellmartin. Nod y gwaith maes newydd hwn oedd cynnal yr arolygon ffotogrametrig cyntaf o'r awyr gyda drôn o'r pedair prif gaer bentir arfordirol, Trwyn Linney, Trefflemin, Crocksydam a Buckspool/Y Castell i ddarparu modelau sylfaen i fonitro newid yn y dyfodol. Roedd angen arolygon tir topograffig newydd hefyd ar gyfer ceyrydd Buckspool a Crocksydam, a arolygwyd ddiwethaf yn y 1970au. Yn ogystal, roedd angen ymchwilio i gaer bentir 'newydd' bosib a nodwyd yn ystod arolwg o'r awyr ar Dwyn Crickmail.

 

Gwrthglawdd cynhanes yng nghaer bentir Buckspool
Gwrthglawdd cynhanes yng nghaer bentir Buckspool
Llun o’r awyr o gaer bentir Trwyn Linney o fis Mawrth 2018
Llun o’r awyr o gaer bentir Trwyn Linney o fis Mawrth 2018

Arolwg archeolegol ar safle tanio byw

 

 Dim ond pan mae seibiant tanio wedi’i drefnu y gallwn gynnal gwaith maes ar y safle milwrol prysur iawn hwn. Er bod posib cael mynediad i gaer bentir Bae Trefflemin ar rai nosweithiau ac ar benwythnosau, mae caer bentir Trwyn Linney yn yr ardal danio fyw a dim ond pan fydd y safle cyfan ar gau y gellir ymweld â hi, yn ystod y Pasg a mis Awst fel rheol.

Er bod Dan a Toby yn y tîm yn beilotiaid drôn cymwys, roedd angen caniatâd uwch gan Cadw, y Parc Cenedlaethol, Cyfoeth Naturiol Cymru a'r Sefydliad Seilwaith Amddiffyn ar gyfer ein harolygon drôn hefyd. Rydym yn ddiolchgar i'r holl staff y buom yn gweithio â nhw i gael caniatâd. Roedd amseriad arolwg mis Awst yn osgoi sensitifrwydd adar sy'n nythu ar y clogwyni ond roedd rhaid i ni fod yn ymwybodol o hyd o forloi’n geni eu rhai bach yn gynnar ar y traethau.

Diagram yn esbonio dull ‘pecyn adnoddau’ Prosiect CHERISH o arolygu a chofnodi archeoleg a newid mewn tirwedd ym mharthau arfordirol Cymru ac Iwerddon
Diagram yn esbonio dull ‘pecyn adnoddau’ Prosiect CHERISH o arolygu a chofnodi archeoleg a newid mewn tirwedd ym mharthau arfordirol Cymru ac Iwerddon

Cynhaliwyd ymweliad cyntaf Prosiect CHERISH â'r safle ym mis Mawrth 2018 gyda chydweithwyr o Brifysgol Aberystwyth, ond gwnaed yr arolygon manwl modern cyntaf ar geyrydd Trwyn Linney a Threfflemin ddegawd yn gynharach gan Louise o'r Comisiwn Brenhinol yn 2008. Mae'r arolygon cynharach hyn, ynghyd â mapiau canrif oed a ffotograffau hanesyddol o'r awyr, yn darparu llinellau sylfaen ardderchog i farnu patrymau erydu tymor hwy yn wyneb newid yn yr hinsawdd yn eu herbyn.

Gan deithio mewn ceir ar wahân, a neilltuo setiau o offer ar wahân, roedd ein stop cyntaf ni yn Swyddfa Safle Castellmartin yn gynnar ar ddiwrnod cyntaf y gwaith maes ar gyfer Briff y Safle. Roedd hyn er mwyn sicrhau y gallem ganfod ac osgoi unrhyw arfau a allai fod yn gorwedd hyd y lle yn yr ardaloedd tanio byw.

Caer bentir Bae Trefflemin o’r awyr, Mawrth 2018
Caer bentir Bae Trefflemin o’r awyr, Mawrth 2018

Arolygu ar ymyl y clogwyni

Roeddem yn ffodus o gael wythnos o dywydd poeth a heulog a phrin ddim gwynt i gynnal ein harolygon drôn. Y drôn rydym yn ei hedfan yw Phantom IV Advanced, gan ddefnyddio meddalwedd sy'n ein galluogi i rag-raglennu hediad arolygu grid ar gyfer ffotogrametreg, gan gynnwys pennu altitiwd a manylder daear. Cyn dechrau hedfan, mae rhwydwaith o 'groesau' rheoli’n cael eu gosod yn y ddaear a'u harolygu gydag offer GNSS (System Lloeren Llywio Fyd-eang) fel bod y model 3D gorffenedig wedi'i leoli'n fanwl gywir o fewn ychydig gentimetrau neu'n well.

Louise Barker yn arolygu gwrthglawdd Crocksydam, gyda chaer Bae Trefflemin yn y pellter
Louise Barker yn arolygu gwrthglawdd Crocksydam, gyda chaer Bae Trefflemin yn y pellter

Dechreuodd yr wythnos yng nghaer bentir Trwyn Linney, yn yr ardal tanio byw o'r safle, gydag archwiliad cyflwr ar Wersyll Bulliber gerllaw hefyd. Wedyn aethom tua'r dwyrain i gynnal arolwg drôn arfordirol cysylltiedig ar geyrydd pentir Trefflemin a Crocksydam cyn adleoli yn y diwedd i safle ger Trwyn Sain Gofan ar gyfer mynediad i gaer Buckspool a'r safle sydd wedi’i nodi o’r newydd yn Nhwyn Crickmail.

Ffotograff polyn 6m gyda GoPro o dwll y ‘Crochan’ yng nghaer bentir Trefflemin
Ffotograff polyn 6m gyda GoPro o dwll y ‘Crochan’ yng nghaer bentir Trefflemin

Caer bentir newydd a chei chwarel hanesyddol

Caer bentir Twyn Crickmail o ddrôn
Caer bentir Twyn Crickmail o ddrôn

Roedd pentir diddorol yn Nhwyn Crickmail wedi edrych fel caer bentir bosib o arolwg o'r awyr yn 2018 ond roedd angen ymweliad ar y tir i fod yn siŵr. Canfuwyd bod sarn bendant yn mynd i mewn i'r gaer rhwng gweddillion dwy ffos sydd wedi'u herydu. Y tu mewn mae olion waliau cerrig isel, o un neu ddau o dai crynion bach o bosib. Mae cymeriad y gwrthgloddiau isel sydd wedi goroesi a’r ffosydd wedi'u llenwi yn awgrymu y gallai Twyn Crickmail fod o gyfnod cynharach na'r ceyrydd pentir eraill, mwy sylweddol, gerllaw, yn dyddio o'r Oes Efydd Ddiweddarach o bosib.

Cawsom ein synnu hefyd o ddarganfod wal gerrig uchel yn y gyli arfordirol o dan y gaer, wedi'i gosod rhwng clogwyni môr uchel. Mae'n ymddangos bod hwn yn llwyfan llwytho ar gyfer y fasnach galchfaen hanesyddol a ffynnai tan flynyddoedd cynnar yr ugeinfed ganrif. Er nad yw'r wal wedi'i marcio ar fapiau hanesyddol, ac er nad yw wedi'i chofnodi ar hyn o bryd, mae'n awgrymu safle lle’r oedd cerrig wedi’u chwarelu’n cael eu llwytho i longau’n aros, yn debyg i gei llwytho yn nhrwyn caer bentir Trefflemin.

Y wal hanesyddol gyda gyli arfordirol o dan Dwyn Crickmail
Y wal hanesyddol gyda gyli arfordirol o dan Dwyn Crickmail

Prosesu’r canlyniadau

Golygfa yn dangos llwybr hedfan y drôn uwch ben caer bentir Trefflemin, yn cofnodi miloedd o ffotograffau fertigol mewn grid arolygu
Golygfa yn dangos llwybr hedfan y drôn uwch ben caer bentir Trefflemin, yn cofnodi miloedd o ffotograffau fertigol mewn grid arolygu

Dyma'r arolygon drôn archeolegol cyntaf ar y clogwyni sy’n erydu yng Nghastellmartin, gan arwain at gofnod 3D eithriadol fanwl o ymyl y clogwyn a'r ceyrydd, ac yn rhagori ar yr hen arolwg sganio laser yn yr awyr gyda manylder 2 fetr (LiDAR) yn 2004, y gellir ei weld ar Borthol Lle y llywodraeth.

Yn ystod yr wythnos, fe wnaethom arolygu 2.8km o arfordir i fanylder 2cm gyda'r drôn, gan hedfan 87.5 hectar o ffotogrametreg fertigol a chasglu tua 3200 o ddelweddau fertigol ynghyd â llawer o rai lletraws, yn ogystal â sawl munud o fideo o'r awyr. Mae prosesu'r holl ddata hyn gan weithio gartref yn heriol, ond rydym yn dechrau cynhyrchu modelau gorffenedig o'r safleoedd arfordirol.

Y model 3D newydd o geyrydd pentir Bae Trefflemin (chwith) a Crocksydam (dde) a’r arfordir calchfaen yn y canol
Y model 3D newydd o geyrydd pentir Bae Trefflemin (chwith) a Crocksydam (dde) a’r arfordir calchfaen yn y canol

Mae'r modelau 3D newydd ar gyfer ceyrydd pentir Bae Trefflemin a Crocksydam yn dangos y ddau safle mewn manylder eithriadol. Mae dyluniad Crocksydam yn wahanol iawn i'r gwrthgloddiau tal ar dro yn Nhrefflemin ac efallai bod dibenion eithaf gwahanol wedi bod i’r ddau safle yma sy’n agos at ei gilydd. Mae'r modelau 3D newydd hyn yn darparu'r sail ar gyfer dadansoddiad newydd o'r ceyrydd arfordirol cynhanes diddorol hyn.

Map Lleoliad

Arolwg 2020

Read More →

Blogiau

Arolwg newydd o Ynys Seiriol

Cylchlythyr

Mae Ynys Seiriol neu Puffin Island/Priestholm yn codi o’r môr yn gefnen serth o garreg galch oddi ar arfordir dwyreiniol Môn yng ngogledd Cymru. Mae’r ynys hudol hon sydd yn eiddo preifat yn gartref i adar môr a warchodir, mulfrain gan mwyaf, a cheir yma adfeilion mynachlog ganoloesol gynnar. Ni chaniateir i’r cyhoedd lanio arni heb gael caniatâd y tirfeddiannwr

Mae’r fynachlog wedi denu ymwelwyr ers blynyddoedd lawer. Mae tŵr eglwys y priordy Awstinaidd yn parhau i sefyll yn falch ar y graig. Ym 1868 fe wnaeth Herford Hopps arolwg sylfaenol o’r adeiladau a darganfu lawer o sgerbydau yng nghyffiniau’r eglwys lle roedd cwningod wedi codi’r esgyrn. Dychwelodd Harold Hughes ar ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg i gynnal arolygon manylach o’r adeiladau ac i ymgymryd â’i gloddiadau ei hun, a daeth ar draws olion allor gynnar a oedd yn hŷn na thŵr yr eglwys. Aeth y Comisiwn Brenhinol i’r ynys gyntaf ym 1929 i’w harolygu ar gyfer Rhestr Môn 1937. Yr unig adeilad arall o sylwedd ar yr ynys yw’r orsaf delegraff adfeiliedig restredig o’r 19eg ganrif yn y gogledd-ddwyrain.

Yn ystod y cyfnod modern mae llystyfiant wedi tagu’r ynys a’r adfeilion ac ni chawsai arolwg diweddar ei wneud nes i Ynys Seiriol gael ei dewis yn safle astudio ar gyfer y Prosiect CHERISH a ariennir gan yr UE. Y rhesymau dros ei dewis oedd ei bod mor anhygyrch, bod yr adeiladau wedi’u gwarchod, ac i gynnal arolwg hynod fanwl newydd o’r adeiladweithiau er mwyn gallu monitro newid ac erydiad yn y dyfodol. Roedd dull ‘pecyn offer’ CHERISH yn golygu y câi’r ynys ei harolygu’n drylwyr o’r awyr, ar y tir ac o’r môr.

Yn 2017 fe gomisiynodd CHERISH laser-sganio o’r awyr (‘LiDAR’) dros yr ynys gyfan. Mae’r laser yn treiddio’r gorchudd o dyfiant ac yn caniatáu i goed a phrysgwydd gael eu ‘stripio i ffwrdd’ yn ddigidol ar gyfrifiadur. Drwy ddefnyddio’r dechneg hon roeddem yn gallu mapio caeau ac adeiladau cuddiedig a darganfod lloc pentir newydd, gan adeiladu rhith olwg o’r ynys.

Spectacular 3D LiDAR views of Puffin Island with and without its woodland vegetation
Spectacular 3D LiDAR views of Puffin Island with and without its woodland vegetation

Ni all synhwyro o bell adrodd ond rhan o’r stori. Ym mis Mehefin 2018 aeth staff CHERISH a Cadw i Ynys Seiriol yng nghwmni’r Dr Jonathan Green, arbenigwr ar adar môr, ar antur debyg i rai’r ‘Famous 5’, gan ddechrau drwy lanio yng nghanol morloi’n torheulo ar draeth y gorllewin. Ar ôl ymlafnio drwy wellt a mieri uchel a chropian o dan ganghennau isel, cyraeddasom lonyddwch ac unigedd yr hen eglwys 800 oed. Edrychai’r tŵr Romanésg o garreg galch yn gyfandirol iawn yn haul mis Mehefin. Roedd cywion gwylanod yn rhythu arnom wrth i ni laser-sganio’r tŵr.

Yn ddiweddarach yr haf hwnnw fe gynhaliodd Arolwg Daearegol Iwerddon arolwg bathymetrig morol o arfordir dwyrain Môn, gan fonitro llongddrylliadau a mapio’r dyfroedd ar hyd y glannau. Dychwelsom mewn tywydd cryn dipyn yn oerach ym mis Tachwedd 2018 i hedfan drôn dros y tŵr er mwyn casglu ffotograffau 3D o’r rhannau nad oedd y sganiwr laser wedi gallu eu cyrraedd.

Ar sail yr arolygon newydd fe gynhyrchwyd cofnodion 3D soffistigedig o’r eglwys ganoloesol a’r adeiladweithiau cysylltiedig, a byddwn yn awr yn gallu mesur yn eithriadol o fanwl unrhyw newidiadau sy’n digwydd yn y dyfodol. Cysylltwyd y data o’r arolwg morol â’r data LiDAR i gynhyrchu map 3D atraeth/alltraeth di-dor rhyfeddol o’r ynys. Mae’r ‘cloi-lawr’ presennol yn golygu nad ydym wedi gallu gwneud unrhyw waith maes ac felly rydym wedi manteisio ar y cyfle i ysgrifennu am y gwahanol arolygon a chreu adroddiad archifol sylweddol a gaiff ei gyhoeddi yn 2020.

3D drone photogrammetry of the church tower
3D drone photogrammetry of the church tower

Mae’r tîm CHERISH yn gobeithio dychwelyd i Ynys Seiriol yn 2021 i wneud ymweliad monitro terfynol ac i fwynhau heddwch ac arwahanrwydd yr ynys wyllt hon am y tro olaf.

Gweler ein cofnodion ar-lein ar gyfer Ynys Seiriol yma:

Darganfyddwch fwy yma

Map Lleoliad

Read More →
cyCY