Cloddio yng Nghaerfai 2022
Roeddwn i’n ddigon ffodus i ymuno â gwaith cloddio CHERISH yng Nghaerfai yn 2021. Mae’r safle pentir yma o’r Oes Haearn ym Mhenpleidiau wedi’i amgylchynu gan y môr ar 3 ochr ac wedi’i warchod i’r gogledd gan nid un ond 4 (ie, 4!) o strwythurau rhagfur a ffos. Er bod y safle yma’n ymddangos fel pe bai’n cael ei warchod, mae newid hinsawdd a’i agosrwydd at y môr yn achosi iddo erydu. Fel yr ymchwiliad cyntaf i'r safle, o dan arweiniad DigVentures, doedd dim un ohonon ni’n gwybod beth i'w ddisgwyl. Roedd yr hyn welson ni yn syfrdanol ac yn codi mwy o gwestiynau. Cwestiynau y byddai'n rhaid aros i'w hateb wrth i amser brinhau ac wrth i'r ffosydd gael eu llenwi eto.
Yn 2022, gyda’r cloddio’n cael ei gyllido’n dorfol gan DigVentures, darparodd CHERISH y cyfle gwych o lefydd mewn ysgolion maes. Roedd hyn er mwyn helpu unigolion i ddatblygu eu sgiliau a'u dealltwriaeth archaeolegol gyda'r nod o gasglu cymaint o wybodaeth â phosibl cyn colli mwy o'r safle. Roeddwn i’n ddigon ffodus i gael un o’r lleoliadau ysgol maes yma, ac ar ôl dychwelyd i’r safle, y peth cyntaf wnes i sylwi arno oedd maint yr erydu oedd wedi digwydd mewn blwyddyn. Roedd tua hanner metr wedi disgyn oddi ar yr ochr Orllewinol.
Yr ail i'w nodi oedd bod eleni yn fwy, yn well, ac yn fwy beiddgar. Roedd ardal ehangach a gloddiwyd yn golygu darlun ehangach, ac yn sicr fe wnaethom ni ychwanegu at stori Caerfai gan ddatgelu sawl tŷ crwn, tyllau pyst ac aelwydydd, dadorchuddio cerrig hogi, chwerfannau gwerthyd a’r mwyaf cyffrous, darn o grochan ar gyfer mwyndoddi mwynau (wnes i ei ddarganfod!). Y darganfyddiad mwyaf dyrys oedd strwythur hardd o stepiau yn cuddio ar waelod un o'r ffosydd rhagfur, a oedd fel petai'n parhau ar hyd y ffos. Roedd yn un o lawer o ddamcaniaethau a chwestiynau newydd a godwyd a fydd yn gorfod aros tan y cloddio nesaf.
Fel profiad cyffredinol, fe gefais i nid yn unig ymarfer sgiliau roeddwn i wedi’u dysgu yn ystod y blynyddoedd blaenorol ond hefyd datblygu sgiliau newydd mewn geoffiseg, samplu a chofnodi. Mae'r cyfle a ddarparwyd gan CHERISH wedi rhoi'r hyder i mi ymuno â mwy o gloddio a defnyddio popeth wnes i ei ddysgu yng Nghaerfai.
CY 
EN